Temë: Çfarë është transmetuar lidhur me rukjet (yshtjet) dhe hajmalitë

Temë: Çfarë është transmetuar lidhur me rukjet (yshtjet) dhe hajmalitë

Burimi: “Et-temhid lisherhi kitabit-teuhid el-ledhi huwe hakkull-llahi alel abid”

Autor: Shejh Salih bin AbdulAziz Alu Esh-Shejh (Allahu e ruajt)

Buhariu dhe Muslimi transmetojnë nga Ebi Beshir El Ensarij (radijAll-llahu anhu) se ai ishte së bashku me Profetin (sal-lAll-llahu alejhi ue sel-lem) në njërin prej udhëtimeve të tij dhe Profeti (sal-lAll-llahu alejhi ue sel-lem) e dërgoi dikë që t’u thoshte njerëzve: ‘Assesi të mos mbetet në qafën e asnjërës prej deveve gjerdan nga litari, veçse të këputet.’[1]

Transmetohet nga ibën Mes’udi (radijAll-llahu anhu) të ketë thënë: “E kam dëgjuar të Dërguarin e Allahut duke thënë: ‘Vërtet, rukjet (yshtjet), hajmalitë dhe et-tiueleh janë shirk”. E përcjellin Ahmedi dhe Ebu Daudi.[2]

Hajmalitë janë gjëra që u vihen fëmijëve për t’i mbrojtur nga mësyshi. Mirëpo, nëse ajo që vihet është nga Kurani, këtë e kanë lejuar disa nga selefët, ndërsa disa të tjerë prej tyre nuk e kanë lejuar. Njëri nga ta ishte edhe ibën Mes’udi (radijAll-llahu anhu).

Rukjet (yshtjet) janë ato që ndryshe quhen edhe el ‘azaim. Prej tyre, argumentet kanë veçuar ato që nuk përmbajnë shirk. I Dërguari i Allahut (sa-lAll-llahu alejhi ue sel-lem) i lejoi ato që bëhen kundër mësyshit dhe thumbimit.

Et-tiueleh është diçka që e përgatitnin duke menduar se ajo e bën gruan të dashur tek burri i saj dhe anasjelltas.

Gjithashtu, transmetohet nga Abdullah bin U’kejm, në formën merfu’: “Kush vë ndonjë gjë, lihet nën përkujdesjen e saj.” E përcjellin Ahmedi dhe Tirmidhiu.[3]

Ahmedi transmeton nga Ruvejfi’ i cili ka thënë: “I Dërguari i Allahut (sal-lAll-llahu alejhi ue sel-lem) më tha: ‘O Ruvejfi’, ndoshta do të jetosh gjatë[4], andaj lajmëroi njerëzit se kush e lidh mjekrën e tij, apo lidh me litar gjerdan (në qafat e kafshëve), apo pastrohet (nga jashtëqitjet) me bajga kafshësh apo me asht, Muhamedi është i distancuar prej tij.”[5]

Transmetohet nga Se’id bin Xhubejri të ketë thënë: “Kush ia këput ndokujt hajmalinë, shpërblehet sikur të kishte liruar një rob”. E përcjellë Ueki’u.[6]

Ueki’u, po ashtu transmeton nga Ibrahim En-Nehaiu të ketë thënë: “Ata (nxënësit e ibën Mes’udit) i urrenin të gjitha hajmalitë, pavarësisht se a ishin ato nga Kurani apo jo.”[7]

Në këtë temë shqyrtohen disa çështje:

1. Shpjegimi i kuptimit të rukjeve (yshtjeve) dhe hajmalive.

2. Shpjegimi i kuptimit të et-tiueleh.

3. Përmendet se këto tri gjëra, që të gjitha janë prej shirkut, pa asnjë përjashtim.

4. Bërja e rukjes me fjalë të vërteta kundër mësyshit dhe thumbimit (helmimit) nuk është prej shirkut.

5. Nëse hajmalia është nga Kurani, dijetarët kanë kundërshti mendimesh se a është prej shirkut apo jo?

6. Vënia e gjerdanëve të litarit në kafshë për t’i mbrojtur nga mësyshi është prej tij (shirkut).

7. Kërcënimi i ashpër për atë që vë gjerdan nga litari (në qafat e kafshëve).

8. Vlera e shpërblimit të atij që ia këput ndokujt hajmalinë.

9. Thënia e Ibrahim En-Nehaiut nuk është në kundërshti me mospajtimet e selefëve rreth rukjes nga Kurani, sepse ai kishte për qëllim nxënësit e ibën Mes’udit.

Komenti:

Në temën para kësaj, imami – Allahu e mëshiroftë – tha: “Prej shirkut është vënia e rrethit, perit…”, ndërsa këtu: “Çfarë është transmetuar lidhur me rukjet (yshtjet) dhe hajmalitë” dhe nuk tha: “Rukjet (yshtjet) dhe hajmalitë janë prej shirkut”, sepse prej rukjeve ka të atilla që janë të lejuara e të ligjshme, dhe ka të atilla që janë shirk dhe nuk lejohen. Për disa nga rukjet ka mendim unanim të dijetarëve se ato janë shirk, ndërsa për disa të tjera sahabët patën kundërshti mendimesh se a janë prej shirkut apo jo? Për këtë shkak, imami – Allahu e mëshiroftë – u shpreh me fjalët e tij: “Temë: Çfarë është transmetuar lidhur me rukjet (yshtjet) dhe hajmalitë”. Kjo është prej edukatës së shkrimit me stil të lartë.

Arabët i përdornin rukjet (yshtjet); në realitet ato janë lutje e fjalë që thuhen apo lexohen, pastaj pështyhet lehtë në to. Disa prej tyre kanë ndikim në pjesë të trup e disa në shpirt. Ka prej tyre që janë të lejueshme e të ligjshme dhe ka të tilla që janë shirk dhe ndalohen.

Është saktësuar se Profeti (alejhis-salatu ues-selam) i bëri rukje vetes dhe tjetërkujt, bile është transmetuar se edhe atij, po ashtu i qe bërë rukje nga Xhibrili8 dhe njëherë tjetër nga Aisha.[9] Pra, kjo temë është përpiluar që të sqaroj vendimin (e fesë) lidhur me rukjet (yshtjet). Ligjvënësi i lejoi rukjet, përderisa ato nuk përmbajnë shirk. Disa nga sahabët e pyetën Profetin (alejhi-salatu ues-selam) për vendimin lidhur me rukjet dhe ai tha: “Mi tregoni rukjet tuaja. S’ka gjë të keqe në to, përderisa nuk përmbajnë shirk.”[10]

Dijetarët thanë: “Rukja është e lejueshme nëse i përmbush tri kushte, rreth së cilave ka njëzëshmëri mes dijetarëve (d.m.th. se ato janë vetëm tri):

1. Të jetë me Kuran, apo me emrat e Allahut, apo me cilësitë e Tij.

2. Të jetë me fjalë arabe (arabisht), kuptimi i të cilave dihet.

3. Që njeriu mos të besoj se ajo ndikon vetvetiu, por me caktimin e Allahut të Madhërishëm.

Disa dijetarë thanë: ‘Në kushtin e parë, gjithashtu hyjnë lutjet (dhikret) e saktësuara në Sunet.’ Andaj, sipas kësaj, kushti i parë është: ‘Të jetë nga Kurani, apo nga Suneti, apo me emrat dhe cilësitë e Allahut. Pra, rukjet nuk lejohen, veçse me mbledhjen e këtyre tri kushteve në to.

Nëse nuk plotësohet kushti i parë dhe i dytë, atëherë rreth lejueshmërisë së saj ka mospajtim midis dijetarëve, ndërsa, për kushtin e tretë, që të gjithë janë të një mendjeje. Sa i përket kushtëzimit që ajo të jetë me emrat dhe cilësitë e Allahut apo me Kuran dhe Sunet apo me gjuhë të kuptueshme arabe, në këtë ka kundërshti mendimesh, siç u përmend më lartë.

Disa dijetarë thanë: ‘Lejohet që rukja të jetë me fjalë, kuptimi i të cilave dihet dhe është i saktë në ndonjë gjuhë tjetër. Dhe s’është kusht që ajo të jetë në gjuhën arabe, apo nga Kurani apo nga Suneti.’

Rreth këtyre meseleve ka kundërshti mendimesh dhe meritojnë studim më të gjatë. Ndërsa, sa i përket ndikimit të rukjeve që nuk janë nga Kurani mbi të sëmurin dhe kundërshtive të lartcekura, në to ka mesele, shtjellimin e të cilave po e lëmë për ndonjë rast tjetër, me lejen e Allahut.

Qëllimi është se, rukjet e lejueshme, sipas njëzëshmërisë së dijetarëve, janë ato në të cilat bashkohen tri kushtet e përmendura. Ndërsa, rukjet që përmbajnë shirk e që janë të ndaluara: janë ato në të cilat ka kërkim të mbrojtjes apo kërkim të shpëtimit nga dikush tjetër pos Allahut, apo ato që përmbajnë emra të dreqërve, apo ato për të cilat i sëmuri beson se ndikojnë vetvetiu. Janë pikërisht ato, për të cilat Profeti (alejhis-salatu ues-selam) tha: ‘Vërtet, rukjet (yshtjet), hajmalitë dhe et-tiueleh janë shirk”, siç do të vijojë sqarimi i kësaj.

Përmbledhtas: ka prej rukjeve që janë të lejueshme e të ligjshme dhe ka prej tyre që janë prej shirkut dhe të ndaluara. Ti tashmë e kuptove kriterin në mes të rukjeve të lejuara e të ligjshme dhe atyre që përmbajnë shirk dhe janë të ndaluara.

Tek hajmalitë, kuptimi i të cilave u përmend shkurtimisht më parë, bashkohen lloje të shumta. Pra, hajmalitë janë çdo gjë që vihet apo merret (konsiderohet) si e tillë (hajmali), me të cilat kihet për qëllim realizimi i mirësisë për robin apo pengimi i dëmit nga ai dhe për të cilat, ai beson se janë prej shkaqeve, ndërkohë që Allahu i Lartësuar nuk i bëri ato gjëra prej shkaqeve, as me fe e as me caktimin e Tij (kaderin).

Pra, hajmalia është gjë që bëhet nga lëkura apo fleta dhe në të ka dhikre, lutje, fjalë mbrojtëse, ë cilat pastaj, vihen në gjoks apo në krah. Ndodh që hajmalia të bëhet nga rruazat, nga litarët e gjëra të ngjashme dhe pastaj të vihen në gjoks. Gjithashtu, ka mundësi që hajmalia të jetë nga ndonjë gjë që vihet në derën e shtëpisë, në veturë, apo në çfarëdo vendi tjetër.

Përmbledhtas: hajmalitë bashkohen tek fakti se ato janë gjëra me të cilat kihet për qëllim realizimi i mirësisë apo realizimi i pengimit të dëmit, ndërkohë që ato gjëra s’lejohen as nga ana e fesë e as nga ana e caktimit të Allahut (kaderit). Pra, hajmalia nuk veçohet me ndonjë formë të caktuar, por ajo përfshin gjëra dhe lloje të shumta e të ndryshme. Si shembulli i shumicës së njerëzve sot, të cilët i shohim se si kanë vënë gjëra në gjoks, apo kanë vënë lëkura të vogla të cilat i mbajnë në qafë apo në krahë, apo i lidhin për barku për t’i larguar sëmundjet e brendshme si: diarrenë, vjelljen e të ngjashme me to. Ka prej tyre që në veturën e tij vë kokë ariu apo lepuri e forma (figura) tjera, si: patkua kali, apo në pasqyrat e përparme të veturës vë rruaza, tespih nga druri e gjëra të ngjashme.

Gjithashtu, ka prej tyre që bartin zinxhirë dhe në të vendosin një sy të vogël. Disa nga ta e vejnë kokën e ujkut apo drerit mbi derën e shtëpisë, apo, mbi vendin ku trokitet vejnë patkua kali, gjithmonë duke besuar se këto gjëra e pengojnë syrin e keq apo u sjellin dobi. Të gjitha këto lloje dhe forma të hajmalive, u shpikën nga njerëzit nëpër kohë të ndryshme.

Mirëpo, prej njerëzve ka të atillë që thonë: ‘Unë, këto gjëra i vë për hijeshi (zbukurim) dhe nuk kam për qëllim të bëj me to diçka të ndaluar.’ Këtë e thonë një grup i vogël njerëzish.

Ne themi: ‘Nëse njeriu i vë hajmalitë për të penguar ndonjë dëm dhe beson se ajo është shkak për një gjë të tillë, atëherë, ai bën shirk të vogël. E, nëse i vë për zbukurim, atëherë kjo është e ndaluar, për arsye se me këtë i ngjason atij që bën shirk të vogël. Atëherë, e tërë çështja vërtitet rreth ndalimit të të gjitha hajmalive, pavarësisht se a beson njeriu në to apo jo. Sepse, nëse ai beson se ato janë shkak, kjo është shirk i vogël, e nëse jo, atëherë, ai u ka ngjasuar atyre idhujtarëve, dhe Profeti (alejhis-salatu ues-selam) thotë: “Kush i ngjason një populli, është prej tyre”.[11]

Autori – Allahu e mëshiroftë – tha: Buhariu dhe Muslimi transmetojnë nga Ebi Beshir El Ensarij (radijAll-llahu anhu) se ai ishte së bashku me Profetin (sal-lAll-llahu alejhi ue sel-lem) në njërin prej udhëtimeve të tij dhe Profeti (sal-lAll-llahu alejhi ue sel-lem) e dërgoi dikë që t’u thoshte njerëzve: ‘Assesi të mos mbetet në qafën e asnjërës prej deveve gjerdan nga litari, veçse të këputet.’

Mënyra e argumentimit përmes hadithit: jemi të urdhëruar t’i këpusim gjerdanët nga litari të vënë në qafat e deveve. Profeti (sal-lAll-llahu alejhi ue sel-lem) urdhëroi që të këputen, sepse arabët besonin se ato e pengojnë syrin e keq nga devetë dhe kafshët shtëpiake, andaj u varnin në qafa litar në formë gjerdanësh dhe ndodhte që po në atë litar të lidhnin rruaza, lesh e gjëra të ngjashme me to, për të penguar syrin e ligë. Pra, kjo është njëri nga llojet e hajmalive.

Lidhshmëria e hadithit me temën është e dukshme: fjala e tij: ‘Assesi të mos mbetet në qafën e asnjërës prej deveve gjerdan nga litari, veçse të këputet’ është e qartë se ka të bëjë me ndalimin e hajmalive dhe se ky lloj i tyre duhet të këputet. Ato duhet patjetër të këputen, sepse njerëzit besojnë se vënia e tyre e pengon dëmin dhe sjell dobi. Ky besim është besim pagan.

Autori tha: Transmetohet nga ibën Mes’udi (radijAll-llahu anhu) të ketë thënë: “E kam dëgjuar të Dërguarin e Allahut duke thënë: ‘Vërtet, rukjet (yshtjet), hajmalitë dhe et-tiueleh janë shirk”.

Në këtë hadith ka përforcim të fjalëve të thëna në të, për shkak të pjesëzës “vërtet”.

Fjala e tij (sal-lAll-llahu alejhi ue sel-lem): “rukjet”, ka ardhur në trajtën e shquar dhe si e tillë jep kuptimin e përgjithësimit. Pra, ky hadith, përmes përgjithësimit të tij na jep të kuptojmë se të gjitha rukjet, hajmalitë dhe tiueletë janë prej shirkut. Andaj, duke u bazuar në të, themi se të gjitha këto lloje janë prej shirkut.

Nga ky përgjithësim, argumenti ka veçuar vetëm rukjet. Ky argument është fjala e Profetit (sal-lAll-llahu alejhi ue sel-lem): “S’ka gjë të keqe në to (rukjet), përderisa nuk përmbajnë shirk” dhe gjithashtu, fakti që Profeti (sa-lAll-llahu alejhi ue sel-lem) bëri rukje dhe i qe bërë rukje. Atëherë, argumenti tregon se, përgjithësimi i ardhur në hadith është i veçuar. Pra, jo të gjitha llojet e rukjeve janë shirk, por disa nga to, d.m.th. ato që përmbajnë shirk. Përgjithësimi i ardhur në hadith është i veçuar dhe nga ai përjashtohen rukjet të cilat nuk përmbajnë shirk. Hadithi, në njërin version ka ardhur me këtë tekst: S’ka gjë të keqe në to (rukje), përderisa nuk janë shirk”, ndërsa në versionin tjetër: “S’ka gjë të keqe në to, përderisa nuk përmbajnë shirk”.

Ndërsa, sa u përket hajmalive, argumenti nuk ka veçuar ndonjërin prej llojeve të tyre e ndonjë tjetër jo. Pra, hajmalitë, me të gjitha llojet e tyre janë shirk, meqë s’ka argument që i veçon disa prej tyre dhe Ligjvënësi nuk ka përjashtuar asnjërën nga to. Parimi bazë është se përgjithësimi mbetet si i tillë (përderisa nuk vjen argumenti që e veçon), ndërsa veçimi bëhet i ditur (vetëm) nga ana e fesë, dhe këtu s’ka gjë të tillë (veçim), andaj mbetet në atë rregull.

Fjala e tij (sal-lAll-llahu alejhi ue sel-lem): “dhe et-tiueleh”. Et-tiueleh, siç e shpjegoi shejhu – Allahu e mëshiroftë – është diçka që e përgatitnin duke menduar se ajo e bën gruan të dashur tek burri i saj dhe anasjelltas. Ajo është lloj magjie që përgatitet dhe, sipas besimit të tyre, sjell diç apo pengon diç. Mirëpo, në realitet ajo është lloj hajmalie, meqë përgatitet dhe magjistari është ai që yshtë në të yshtje shirku dhe e bën gruan ta dojë burrin e saj apo anasjelltas. Ky veprim është lloj magjie dhe magjia është shirk dhe mohim (kufër) ndaj Allahut të Madhërishëm që i përfshin të gjitha llojet e et- iuelesë. Pra, të gjitha llojet e saj janë shirk.

Gjithashtu, transmetohet nga Abdullah bin U’kejm, në formën merfu’: “Kush vë ndonjë gjë, lihet nën përkujdesjen e saj”. Fjala “gjë” është e pashquar në kontekstin e kushtit, andaj i përfshin të gjitha gjërat. Pra, kushdo që vë ndonjë gjë, lihet nën përkujdesjen e saj. Kështu, kush nxjerrë nga ky përgjithësim ndonjërën prej formave të vënies (së hajmalive), argumenti është kundër tij, sepse ai është i përgjithshëm dhe na jep të kuptojmë se kushdo që vë ndonjë send prej sendeve, lihet nën përkujdesjen e tij. Dhe kur robi të lihet në përkujdesjen e dikujt tjetër, pos Allahut, atëherë mjerimi do ta rrethoj nga të gjitha anët. Krenaria e robit, shpëtimi, suksesi, qëllimi (i mirë) dhe vepra e mirë e tij janë në lidhjen e tij vetëm pas Allahut. Kështu, ai lidhet vetëm pas Allahut në veprat dhe në fjalët e tij, si dhe rreth së ardhmes dhe pengimit të dëmeve nga ai. Andaj, zemra i prehet vetëm me Allahun dhe gëzohet vetëm për shkak të Tij. Ai lidhet vetëm pas Allahut, vetëm Atij ia lë çështjen e vet dhe vetëm tek Ai mbështetet. Kush është kështu, pra që mbështetët vetëm në Allahun dhe njëkohësisht i përzë krijesat nga zemra e tij, edhe nëse i ngrijnë kurth qiejt dhe Toka, Allahu i Madhërishëm do t’i gjente rrugëdalje nga to, sepse ai u mbështet dhe çështjen e tij e la tek i Madhërishmi. “Kush vë ndonjë gjë, lihet nën përkujdesjen e saj”. Pra, nëse robi vë hajmali, lihet nën përkujdesjen e saj. Atëherë, çfarë mendon për atë që lihet nën përkujdesjen e ndonjë lecke, apo rruaze, apo patkua kali, apo ndonjë forme kafshe e gjëra tjera të ngjashme. Pa dyshim se mjerimi i tij do të jetë prej mjerimeve më të mëdha.

Mënyra e argumentimit nga fjala e tij: “Kush vë ndonjë gjë” është se ai (sal-lAll-llahu alejhi ue sel-lem) përmendi rezultatin e vënies së saj, i cili është se njeriu lihet nën përkujdesjen e gjësë që e ka vënë. Pra, kushdo që vë ndonjë gjë, lihet nën përkujdesjen e saj, e kur të lihet nën përkujdesjen e saj, atëherë kjo do të thotë që ai ka pësuar humbje të qartë.

Shejhu – Allahu e mëshiroftë – nuk e filloi temën me sqarimin e vendimit të fesë (mbi rukjet, hajmalitë…), andaj, argumentimi për të (vendimin) merret nga këto hadithe (që u përmendën).

Fjala e autorit: “Hajmalitë janë gjëra që u vihen fëmijëve për t’i mbrojtur nga mësyshi”. Fjala “gjëra” përfshin çdo gjë që vihet dhe jo ndonjë formë (veti) të caktuar. Disa dijetarë thanë se hajmali janë vetëm ato që bëhen nga rruazat, e disa të tjerë thanë se janë vetëm ato që bëhen nga lëkura e të ngjashme me të. Kjo s’është mirë të thuhet, përkundrazi emri ‘hajmali’ përfshin çdo gjë që vihet për të penguar mësyshin dhe për t’u mbrojtur nga ndonjë dëm, apo për t’i sjellë vetes ndonjë të mirë.

Më tej tha: “Mirëpo, nëse ajo që vihet është nga Kurani, këtë e kanë lejuar disa nga selefët”, d.m.th. nëse njeriu vendos në shtëpinë e tij ndonjë mus’haf për të penguar mësyshin, apo vë në gjoks ndonjë pjesë të Kuranit, si kaptinën el ihlas, apo ajetul-kursijj, në mënyrë që të mbrohet nga mësyshi apo dëmi, e tërë kjo (nëse shikohet) nga aspekti i vënies së gjërave, quhet hajmali.

Andaj, a është e lejueshme kjo hajmali apo jo? Shejhu – Allahu e mëshiroftë – tha se, selefët kishin kundërshti mendimesh rreth hajmalisë që është nga Kurani dhe se disa prej tyre e lejuan atë. Me ‘disa prej tyre’ ka për qëllim disa nga sahabët e mëdhenj. Gjithashtu, drejt këtij mendimi anuan edhe disa prej dijetarëve të mëdhenj. Ndërsa, pjesa tjetër e selefit, ndër të cilët ibën Mes’udi (radijAll-llahu anhu) dhe nxënësit e mëdhenj të tij si: Ibrahim En-Neha’iu, Alkameh, Abideh Es-Selmanij, Er-Rebi’ bin Hajthem, El Esued, si dhe të gjithë nxënësit e tjerë të ibën Mes’udit, nuk i lejuan ato.

Përmbledhtas: selefët patën mospajtime rreth kësaj dhe siç dihet është rregull që kur selefët kanë mospërputhje mendimesh rreth ndonjë meseleje, atëherë e kemi për detyrë t’i kthehemi argumentit. Ndërkaq, argumenti ka treguar se të gjitha llojet e hajmalive janë të ndaluara, siç ka ardhur në fjalën e tij (alejhis-salatu ues-selam): “Kush vë ndonjë gjë, lihet nën përkujdesjen e saj” dhe, gjithashtu, fjala e tij: ‘Vërtet, rukjet (yshtjet), hajmalitë dhe et-tiueleh janë shirk”.

Kështu, ai i cili e vë Kuranin apo ndonjë pjesë të tij, hyn në këtë ndalim (të përmendur në hadith), mirëpo, nuk bëhet idhujtar, sepse ai ka vënë diç nga atributet e Allahut të Madhërishëm, d.m.th. fjalën e Tij. Pra, ai nuk i ka veshur Allahut si ortak ndonjë krijesë, sepse kuptimi i shirkut është: të bësh ndonjë krijesë ortak me Allahun e Lartësuar, ndërsa Kurani nuk është i krijuar, por është fjala e Krijuesit të Madhërishëm, prej Tij ka filluar dhe tek Ai do të kthehet. Andaj, nëse nga përgjithësimi i ardhur në hadith: “Vërtet, rukjet (yshtjet), hajmalitë dhe et-tiueleh janë shirk”, përjashtohet mundësia që hajmalia e bërë nga Kurani të jetë shirk, kjo bëhet për faktin që Kurani është fjala e Allahut dhe nuk është i krijuar.

Mirëpo, a është e ndaluar apo jo? Përgjigjja: fjala e Profetit (sal-lAll-llahu alejhi ue sellem): “Kush vë ndonjë gjë, lihet nën përkujdesjen e saj” dhe ndalimi i tij nga të gjitha llojet e hajmalive është dëshmi se, veçimi i Kuranit me lejim nga mesi i hajmalive dhe i gjërave që vihen, ka nevojë për argument në vete, sepse lënia e përgjithësimit si të tillë, d.m.th. lënie e asaj në të cilën Ligjvënësi deshi të aludonte, përmes termeve gjuhësore. Veçimi është lloj prej llojeve të ligjësimit, andaj, patjetër duhet të ketë argument të qartë. Për këtë shkak, argumenti është në anën e atyre që nuk i lejojnë hajmalitë nga Kurani, si ibën Mes’udi dhe sahabët e tjerë, pos tij (riduanull-llahi alejhim). Po ashtu, ky është mendimi i pjesës dërrmuese të dijetarëve dhe është njëri nga mendimet e përcjella të imam Ahmedit, të cilin e zgjodhën verifikuesit në mesin e pasuesve të tij dhe njëkohësisht është medh’heb tek të mëvonshmit.

Mbeti të themi se, nga lejueshmëria e marrjes së hajmalive nga Kurani, rezultojnë dëme të mëdha. Prej tyre:

1. Ajo shpie në paqartësi. Ndodh të vërejmë dikë që bart hajmali dhe (prapë) nuk e kemi të qartë se a është ajo hajmali që përmban shirk apo është nga Kurani? E nëse ky probabilitet është i pranishëm, atëherë ai që i qorton njerëzit për shkak të gjërave që përmbajnë shirk, do të ligështohet përball qortimit; sepse ai do të thotë (në vete): ka të ngjarë që hajmalia të jetë nga Kurani. Pra, në lejimin e vënies së hajmalive nga Kurani ka mbetje (në vazhdimësi) për hajmalitë e shirkut, sepse hajmalitë, zakonisht fshihen brenda ndonjë lëkure apo pëlhure apo në gjëra të ngjashme me këto. Andaj, kur të vërejmë dikë që bart hajmali do të themi: ka të ngjarë të jetë nga Kurani apo nga ndonjë gjë tjetër. Mirëpo, nëse prapë kërkojmë qartësim prej tij dhe e pyesim: ‘A është kjo hajmali shirku apo nga Kurani?’, dihet se përgjigjja e këtij mëkatari, në mënyrë që të shpëtoj nga qortimi, do të jetë: ‘Është nga Kurani’. Sepse ai dëshiron që t’i mbetet hajmalia. Pra, prej dëmeve të mëdha është se, përmes miratimit të hajmalive nga Kurani, e mundësojmë mbetjen e hajmalive të shirkut. Ndërsa, në ndalimin e tyre ka mbyllje të rrugëve që, përmes hajmalive të shirkut shpijnë në të (shirk). E, sikur mos të kishte në to gjë tjetër përveç këtij dëmi, do të mjaftonte.

2. Njerëzit injorant kur t’i vejnë hajmalitë nga Kurani, zemrat u lidhen për to. Pra, për ta, ato hajmali nuk janë thjesht shkaqe, por besojnë se ka diçka të veçantë në to; e ajo është se ato vetvetiu sjellin dobi apo vetvetiu e pengojnë dëmin. Dhe pa dyshim se kjo ua hap njerëzve derën e besimeve të prishura, derë kjo e cila patjetër duhet të mbyllet. Dihet se feja ka ardhur me mbylljen e rrugëve që shpijnë në gjëra të ndaluara.

3. Gjithashtu, prej dëmeve reale është se, kur njeriu të bart ndonjë pjesë nga Kurani, ai do ta lë atë të hapur ndaj nënçmimit. Pra, ndodh që fle mbi të apo hyn së bashku me të në vende të pista apo e ka me vete në disa gjendje, në të cilat s’është e përshtatshme bartja e ndonjë pjese të Kuranit. Andaj, duhet të shmangemi dhe largohemi nga këto gjëra. Andaj, përmes argumentit dhe qartësimit të pasojës, arrihet në përfundim se, bartja e hajmalive me të gjitha llojet e tyre, nuk lejohet. Për ato që janë nga Kurani, duke u bazuar në mendimin më të saktë, themi se ndalohen dhe duhet të qortohen. Ndërsa, për ato që s’janë nga Kurani, themi se janë prej shirkut ndaj Allahut të Madhërishëm, për shkak të fjalës së Profetit (sal-lAll-llahu alejhi ue sel-lem): ‘Vërtet, rukjet (yshtjet), hajmalitë dhe et-tiueleh janë shirk”. Veçimi është lloj dije, andaj, patjetër duhet të ketë argument në vete që aludon në të.

Në vazhdim të temës ka mbetur hadithi të cilin Ahmedi e përcjellë nga Ruvejfi’ i cili ka thënë: “I Dërguari i Allahut (sal-lAll-llahu alejhi ue sel-lem) më tha: ‘O Ruvejfi’, ndoshta do të jetosh gjatë, andaj lajmëroi njerëzit se kush e lidh mjekrën e tij, apo lidh me litar gjerdan (në qafat e kafshëve), apo pastrohet (nga jashtëqitjet) me bajga kafshësh apo me asht, Muhamedi është i distancuar prej tij”.

Në këtë hadith përmendet lidhja e gjerdanëve nga litari dhe se Muhamedi (alejhis-salatu ues-selam) është i distancuar nga ai që bën një gjë të tillë. Në fillim të temës është përmendur hadithi i Ebi Beshir El Ensarijjit se Profeti (sal-lAll-llahu alejhi ue sel-lem) e dërgoi dikë që t’u thoshte njerëzve: ‘Assesi të mos mbetet në qafën e asnjërës prej deveve gjerdan nga
litari, veçse të këputet.’ Këto dy hadithe kanë kuptim të njëjtë.

Fjala e tij (sal-lAll-llahu alejhi ue sel-lem) në këtë hadith: “apo lidh me litar gjerdan” e kufizon vetëm lidhjen e gjerdanëve me litar. Kuptimi i këtij kufizimi është se ndalimi nuk i drejtohet gjerdanit sepse është i tillë, por i drejtohet gjerdanit, për të cilin besonin se e largon syrin e ligë. Ai (sal-lAll-llahu alejhi ue sel-lem) i përmendi litarët në veçanti, sepse njerëzit e
injorancës paraislamike i lidhnin ata (litarët) dhe në ta varnin disa lecka apo qime (lesh) apo eshtra, për t’i mbrojtur devetë nga mësyshi. Ndërsa, sa i përket vetëm vënies së gjerdanëve, s’ka gjë të keqe në të, për arsye se Profeti (sal-lAll-llahu alejhi ue sel-lem) e shënjoi kurbanin e tij dhe, gjithashtu, i gërshetuan atij (kurbanit) gjerdan (kurorë). Ai (sal-lAll-llahu alejhi ue sel-lem) iu vuri gjerdan për të treguar se ato janë duke u dërguar në Mekë dhe do të theren si kurban.

Pra, këtu u kufizua vetëm lidhja e gjerdanëve me litar. Andaj, nëse gjerdani që i vihet kafshës apo ndokujt tjetër është prej gjërave të cilave u besohet apo prej gjërave me të cilat veçohen ithtarët e besimeve të prishura, atëherë ai ndalohet. Për këtë shkak, në hadithin e Ebi Beshirit, Profeti (sal-lAll-llahu alejhi ue sel-lem) i kufizoi me fjalën e tij: ‘Assesi të mos mbetet në qafën e asnjërës prej deveve gjerdan nga litari’. Dhe ndajfolja/parafjala “nga” këtu është qartësuese.

Gjithashtu, ngjashëm me këtë, tha: “apo lidh me litar gjerdan”. Kjo tregon qartë se, ai (sal-lAll-llahu alejhi ue sel-lem) litarin e lidhur në qafat e kafshëve (për t’i mbrojtur nga mësyshi) e shihte si hajmali.

“Muhamedi është i distancuar prej tij”. Kjo mënyrë e të shprehurit tregon se një vepër e tillë është prej mëkateve të mëdha; sepse prej gjërave përmes të cilave argumentohet se ndonjë vepër apo fjalë hyn në mëkatet e mëdha është kur për vepruesin e saj thuhet: Allahu dhe i Dërguari i Tij janë të distancuar nga ai apo kur vetë Profeti (sal-lAll-llahu alejhi ue sel-lem) të distancohet prej tij. Kjo, ngaqë një gjë e tillë tregon për madhësinë e mëkatit dhe se, shirku i vogël, ashtu sikurse i madhi janë prej mëkateve të mëdha. Mëkatet e mëdha që kanë të bëjnë me veprim dhe të cilat nuk rrjedhin nga besimi, si: kurvëria, vjedhja, pirja e alkoolit, nga aspekti i të ndaluarës dhe mëkatit të madh janë në një shkallë më të ulët se shirku i vogël, e mos të flasim për atë të madhin. Pikërisht për këtë shkak themi: ‘Lloji i shirkut të vogël si: vënia e hajmalive apo veprat e ngjashme me të, nga aspekti i mëkatit është (mëkat) më i madh sesa lloji i mëkateve të mëdha që kanë të bëjnë me veprim dhe të cilat nuk rrjedhin nga besimi i njeriut, si: kurvëria, vjedhja, pirja e alkoolit, e të ngjashme me to.

Autori tha: Transmetohet nga Se’id bin Xhubejri të ketë thënë: “Kush ia këput ndokujt hajmalinë, shpërblehet sikur të kishte liruar një rob”. Këtu tregohet për vlerën e këputjes së hajmalive sepse ato janë shirk ndaj Allahut të Madhërishëm.

Shirku i vogël është i tillë që i fut njerëzit në zjarr dhe vepruesi i tij është i kërcënuar me të (zjarr), ashtu siç thotë më i Larti:

“Padyshim, Allahu nuk fal që Atij t’i shoqërohet ndonjë gjë…” (En-Nisa: 48 dhe 116).

Gjithashtu, edhe fjalët e Profetit (sal lAll-llahu alejhi ue sel-lem):

“Kush vdes duke e lutur (adhuruar) dikë tjetër përveç Allahut, do të hyjë në Zjarr”

“Kush vdes duke i shoqëruar Allahut ndonjë gjë, do të hyjë në Zjarr”.

Ai, i cili ia këput ndokujt hajmalinë që e ka të varur në qafë është sikur ta kishte liruar qafën e atij njeriu nga zjarri, sepse ai, (bartësi i hajmalisë) me veprën e tij, ia obligoi vetit kërcënimin me zjarr. Andaj, nëse ia këput hajmalinë, shpërblimi për të do të jetë i njëjtë me llojin e veprës së bërë. Pra, duke qenë se ai e liroi qafën e këtij myslimani nga zjarri, u shpërblye sikur të kishte liruar një rob.

Kjo thënie e Se’id bin Xhubejrit konsiderohet të jetë prej atyre thënieve që i ka dëgjuar nga sahabët (ridunaull-llahi alejhim), sepse një gjë sikur kjo nuk thuhet nga mendja. E, nëse është e tillë, atëherë gjykohet të jetë el mursel[12], sepse në të përmendet një vlerë e veçantë, të cilën, Se’id bin Xhubejri ia atribuoi atij që ia këput hajmalinë ndokujt nga qafa. Andaj, kjo thënie është e llojit të el mursel d.m.th. e llojit të el merfu’ (që i është atribuuar Profetit në formë direkte). Se’id
bin Xhubejri është tabi’ij, prej nxënësve të ibën Abbasit, andaj thënia e tij është mursel.

Rreth argumentimit me hadithin mursel ka mendime të ndryshme. Imam Ahmedi, Maliku dhe Ebu Hanife argumentojnë me të.

Disa prej dijetarëve, njëri ndër ta edhe imam Esh-Shafi’ij, për ta përdorur hadithin mursel si dëshmi, kanë vënë kushte. Ndërsa, disa të tjerë argumentojnë me të, atëherë kur kuptimi i tij është i njohur për temën rreth së cilës flitet; siç është puna këtu.

Disa dijetarë thanë: ‘Thënia e tabi’iut rreth gjërave që nuk arrihen me ixhtihad dhe në të cilat s’ka vend për dhënie të mendimeve, konsiderohet të jetë thënie e sahabiut.’ Mirëpo, ky mendim nuk është i fortë, sepse, nëse konsiderohet ta ketë dëgjuar thënien nga sahabiu, atëherë, gjithashtu themi se, edhe sahabiu nuk e thotë një gjë të tillë mendja e tij. Atëherë, patjetër do ta ketë dëgjuar nga i Dërguari (sal-lAll-llahu alejhi ue sel-lem), sepse në çështje si këto s’ka vend ixhihadi. Mirëpo, i mirënjohur është mendimi i parë, d.m.th. se kjo formë e thënies është e llojit mursel.

“nga Ibrahim En-Nehaiu”. Ai ishte njëri nga nxënësit e ibën Mes’udit dhe dijetari i banorëve të Kufes, pas tij.

Me fjalën e tij: “Ata i urrenin të gjitha hajmalitë, pavarësisht se a ishin ato nga Kurani apo jo” ka për qëllim nxënësit e ibën Mes’udit si: El Esuedi, Alkameh, Er-Rebi’ bin Hajthem, Abideh Es-Selmanij e të ngjashëm me ta.

Përktheu: Petrit Perçuku

________________________________________________________________

[1] Buhariu (3005) dhe Muslimi (2115).

[2] Ahmedi 1/381, Ebu Daudi (3883), ibën Maxheh (3576), ibën Hibbani 7/630 dhe Hakimi 4/217 dhe 418.

[3] Ahmedi 4/310 dhe 311, Tirmidhiu (2073) dhe Hakimi 4/216.

[4] Dijetarët thonë se fjala “ndoshta” kur të vjen në Kuran apo në Sunet, ka kuptimin se ajo gjë do të ndodhë patjetër. (sh.p.)

[5] Ahmedi 4/108 dhe 109.

[6] Ibën Ebi Shejbeh në Musannef (3524).

[7] Ibën Ebi Shejbeh në Musannef (3518).

[8] Muslimi (2186) dhe Tirmidhiu (97292).

[9] Buhariu (5735).

[10] Muslimi (2200).

[11] Ahmedi në Musned (5114) dhe ibën Ebi Shejbeh në Musannef (19437). Ibën Haxheri në Fethul-Bari thotë se zinxhiri i tij është i mirë.

[12] El Mursel në zhargonin e dijetarëve të hadithit është fjala, vepra apo pëlqimi i Profetit (sal-lAll-llahu alejhi ue sellem) që tabi’iu, qoftë prej të mëdhenjve apo të vegjëlve, e transmeton direkt prej tij (sal-lAll-llahu alejhi ue sel-lem) (sh.p).

 

Shpërndaje artikullin
Madhësia e tekstit