Burimi: “Et-temhid lisherhi kitabit-teuhid el-ledhi huwe hakkull-llahi alel abid”
Autor: Shejh Salih bin AbdulAziz Alu Esh-Shejh (Allahu e ruajt)
Dhe fjala e Allahut të Lartësuar: “Thuaj: “Në të vërtetë, namazi im, kurbani im, jeta ime dhe vdekja ime, i përkasin vetëm Allahut, Zotit të botëve. Ai nuk ka asnjë ortak. Kështu jam urdhëruar dhe unë jam i pari që i nënshtrohem Atij” (El En’am: 162-163).
Dhe thotë i Lartësuari: “Andaj, falu (vetëm) për Zotin tënd dhe (vetëm për Të) ther kurban!” (El Keuther: 2).
Transmetohet nga Aliu radijAll-llahu anhu të ketë thënë: “I Dërguari i Allahut (sal-lAllahu alejhi ue sel-lem) më tha katër fjalë: “Allahu e ka mallkuar atë që ther për dikë tjetër veç Tij. Allahu e ka mallkuar atë që i mallkon prindërit e tij. Allahu e ka mallkuar atë që e strehon (ndihmon) keqbërësin . Allahu e ka mallkuar atë që i ndryshon shenjat e tokës.” Përcjellë nga Muslimi.[1]
Transmetohet nga Tarik bin Shihab se i Dërguari i Allahut (sal-lAllahu alejhi ue sel-lem) ka thënë: “Një njeri hyri në Xhenet për shkak të një mize, ndërsa një tjetër hyri në zjarr për shkak të saj.” Të pranishmit thanë: ‘Si mund të ketë ndodhur një gjë e tillë, o i Dërguar i Allahut?’ Ai tha: “Dy njerëz i shpiu rruga tek një popull. Ata kishin një idhull dhe nuk lejonin që të kalohej pranë tij (idhullit), pa flijuar diçka për të. Kështu, njërit prej tyre i thanë: ‘Flijo diçka’. Ai tha: ‘S’kam ç’të flijoj’. Ata i thanë: ‘Flijoje qoftë edhe një mizë’. Ai e flijoi atë dhe ata e lanë të lirë të shkonte. Për shkak të kësaj ai hyri në zjarr. Pastaj, edhe tjetrit i thanë: ‘Flijo diçka’. Ai ua ktheu: ‘Unë nuk flijoj asgjë për askënd tjetër në vend të Allahut të Madhërishëm. Ata ia prenë kokën dhe ai hyri në Xhenet.” Përcjellë nga Ahmedi.[2]
Në këtë temë shqyrtohen disa çështje:
1. Shpjegimi i vargut: “Thuaj: “Në të vërtetë, namazi im, kurbani im…”.
2. Shpjegimi i vargut: “Andaj, falu (vetëm) për Zotin tënd dhe (vetëm për Të) ther kurban!”.
3. Hadithi fillon me mallkimin e atij që ther për dikë tjetër në vend të Allahut.
4. Është i mallkuar ai që i mallkon prindërit e tij. E njëjtë me këtë është edhe nëse i mallkon prindërit e ndokujt, pastaj ai i mallkon prindërit e tu.
5. Është i mallkuar ai që e strehon keqbërësin. D.m.th. atë që ka bërë ndonjë vepër të keqe për të cilën duhet të ndëshkohet sipas fesë, pastaj ai kërkon strehë (mbrojtje) tek dikush që e mbron nga ndëshkimi.
6. Është i mallkuar ai që i ndryshon shenjat e tokës. Ato janë vijat e shënuara të cilat e ndajnë tokën tënde nga toka e fqinjit tënd. Ato ndryshohen duke i shtyrë para apo duke i tërhequr prapa.
7. Duhet të dallojmë midis mallkimit të ndonjë mëkatari të caktuar dhe mallkimit të mëkatarëve në përgjithësi.
8. Ky tregim për mizën është një tregim madhështor.
9. Njeriu i parë hyri në zjarr për shkak të flijimit të mizës, gjë që nuk e kishte për qëllim, por e bëri për të shpëtuar nga dëmi i tyre.
10. Njohja e pozitës së shirkut në zemrat e besimtarëve; këtë e mësojmë nga durimi që e bëri njeriu i dytë ndaj vrasjes dhe nga mospranimi i kërkesës së tyre edhe pse ata nuk kërkuan nga ai përveçse veprës së dukshme.
11. Ai i cili hyri në zjarr ishte mysliman, sepse sikur të ishte jobesimtar nuk do të thoshte Profeti (sal-lAllahu alejhi ue sel-lem): “hyri në zjarr për shkak të një mize”.
12. Ky hadith dëshmon për një hadith tjetër të vërtetë: “Xheneti dhe zjarri janë më afër ndonjërit prej jush sesa rripi i nallaneve të tij”.
13. Bëhet e ditur se vepra a zemrës është synimi më i madh, madje edhe tek adhuruesit e idhujve.
Komenti:
Autori – Allahu e mëshiroftë – tha: “Temë lidhur me argumentet të cilat e kërcënojnë atë që ther për dikë tjetër pos Allahut…”. Therja është e njohur; ajo është derdhja e gjakut. Fjala e tij: “për dikë tjetër pos Allahut” d.m.th. duke kërkuar përmes saj (therjes) afrim tek dikush tjetër pos Allahut. Pra, therja është bërë për hir të dikujt tjetër pos Allahut.
Tek therja janë dy çështje të rëndësishme, që njëkohësisht janë edhe pikat kryesore të temës dhe përbërja e
saj:
1. Therja duke e përmendur emrin e Allahut apo ndonjë emër tjetër.
2. Që njeriu të ther duke synuar afrimin tek ai, i cili dëshiron të afrohet.
Atëherë, kemi përmendjen e emrit dhe synimin dhe këto janë dy gjëra. Është e qartë se lejohet ngrënia e mishit, gjatë therjes së të cilit është përmendur emri i Allahut. Ashtu siç thotë i Lartësuari: “Hani vetëm atë mish, gjatë therjes së të cilit është përmendur emri i Allahut, nëse vërtet besoni në shpalljet e Tij.” (El En’am: 118). Po ashtu është e qartë se mishi, gjatë therjes së të cilit nuk është përmendur emri i Allahut është mish i therur jo në emër të Tij. D.m.th. gjatë therjes së tij është përmendur emri i dikujt tjetër pos Allahut. Pra, ai është mish i therur jo në emër të Allahut. Ashtu siç thotë më i Larti: “…dhe mishin që nuk është therur në emër të Allahut” (El Bekareh: 173), dhe fjala e Tij: “…e mishit të kafshës që është therur jo në emër të Allahut” (El Maideh: 3).
Nga ana kuptimore, përmendja e emrit gjatë therjes së kafshës është kërkim i ndihmës. Nëse njeriu e përmend emrin e Allahut, atëherë ai kërkon që Allahu i Madhërishëm ta ndihmoj atë gjatë therjes, sepse shkronja “b” në thënien tënde bismil-lah do të thotë: ‘Po theri duke kërkuar bekim dhe ndihmë me çdo emër të Allahut të Lartësuar apo duke kërkuar ndihmë e bekim nga Allahu i Madhëruar, të Cilit i përkasin emrat më të bukur’. Pra, përmendja e emrit është kërkim i ndihmës.
Ndërsa, sa i përket synimit ai ka të bëjë me anën e adhurimit dhe qëllimeve. Andaj, nëse therja bëhet në emër të Allahut dhe për hir të Tij, atëherë kërkimi i ndihmës është nga Ai dhe qëllimi i therjes është për hir të Fytyrës së Tij dhe për t’u afruar tek Ai.
Pra, sipas kësaj, tek ne u mblodhën katër gjendje:
1. Therja në emër të Allahut dhe për hir të Tij. Ky është teuhidi (njësimi i Allahut).
2. Therja në emër të Allahut, por për hir të dikujt tjetër pos Tij. Kjo është shirk në adhurim.
3. Therja jo në emër të Allahut dhe për hir të dikujt tjetër pos Tij. Kjo është shirk në kërkim të ndihmës dhe gjithashtu në adhurim.
4. Therja jo në emër të Allahut, por kafsha e therur caktohet të jetë për Të. Kjo është shirk në rububijjeh (zotërimin e Allahut).
Pra, janë katër gjendje: që therja të jetë në emër të Allahut duke pasur për qëllim vetëm Atë. Kjo është teuhid dhe adhurim ndaj Allahut. Pra, është obligim si nga ana e qëllimit po ashtu edhe ajo e afrimit, që therja të bëhet vetëm për hir të Allahut dhe që të përmendet emri i Tij gjatë saj. E, nëse nuk e përmend emrin e Allahut të Madhërishëm dhe qëllimisht e lë atë, atëherë nuk lejohet ngrënia e atij mishi. Nëse përmes therjes nuk ka për qëllim afrimin tek Allahu i Lartësuar dhe as tek dikush tjetër pos Tij, mirëpo e ther kafshën për shkak të mysafirëve apo me qëllim që ta hajë atë, d.m.th. e ka therur me qëllim që t’ia merr mishin dhe jo që të afrohet tek Allahu apo tek dikush tjetër pos Tij, atëherë kjo është e lejueshme. Sepse nuk është kusht që gjatë therjes së kafshës, njeriu të ketë si qëllim afrimin tek Allahu i Madhëruar përmes saj.
Gjendjen e parë e përmbledhim me fjalët: përmendja e emrit të Allahut gjatë therjes së kafshës është gjë e obligueshme dhe gjithashtu është e obligueshme që qëllimi i therësit përmes therjes së saj të jetë afrimi tek Allahu, nëse veç e ka bërë nijet afrimin. Si shembulli i atyre kafshëve që theren si kurban gjatë haxhillëkut apo gjatë ditëve të tjera të vitit. Ngjashëm me to janë kafshët të cilat njeriu i ther për ta madhëruar Allahun, kafshë këto, që therjen e tyre e ka obligim sipas fesë. Pra, përmes kësaj kafshe që po e ther për hir të Allahut, duhet të kesh si qëllim afrimin tek Ai. Adhurimi i Allahut përmes therjes së kafshëve është prej adhurimeve madhështore, të cilat i do Ai.
Mirëpo, ka të ngjarë që njeriu të ther në emër të Allahut dhe të thotë: ‘Kam për qëllim t’i ushqej mysafirët apo veten time dhe nuk kërkoj afrim tek Allahu apo te dikush tjetër pos Tij përmes saj’. Ne themi se kjo gjendje është e lejueshme, sepse ai gjatë therjes së saj ka thënë bismil-lah dhe nuk e ka therur për hir të dikujt tjetër pos Tij. Pra, kjo nuk hyn as në kërcënim e as në ndalim, por është një gjë e lejueshme.
Gjendja e dytë: që njeriu të ther në emër të Allahut dhe përmes saj ka si qëllim afrimin tek dikush tjetër pos Tij. Marrim shembull: ai thotë bismil-lah dhe e ther kafshën, mirëpo përmes daljes së shpirtit dhe derdhjes së gjakut të saj, ai ka si qëllim afrimin tek ndonjë i varrosur, apo profet, apo njeri i mirë. Ky njeri edhe pse e ka përmendur emrin e Allahut gjatë therjes, prapëseprapë ka bërë shirk, sepse gjakun e kafshës e derdhi për ta madhëruar të varrosurin apo dikë tjetër pos Allahut. Në këtë shembull të lartcekur hyn edhe rasti kur gjatë therjes përmendet emri i Allahut, mirëpo përmes saj njeriu ka si qëllim afrimin tek sulltani apo mbreti apo tek ndonjë princ. Ashtu siç ndodh tek disa beduin dhe po ashtu njerëz të qytetëruar, të cilët kur duan të madhërojnë ndonjë mbret apo sulltan apo kryeplak fisi që i viziton, ata e mirëpresin me deve apo lopë apo dele e dhi dhe i therin para tyre. Kështu, gjaku rrjedh në momentin kur ata vijnë. Edhe pse gjatë kësaj therjeje përmendet emri i Allahut, përmes saj kihet për qëllim dikush tjetër në vend të Allahut të Madhërishëm. Për këtë shkak, dijetarët kanë dhënë fetua se një gjë e tillë është e ndaluar, meqë në të ka derdhje të gjakut për dikë tjetër në vend të Allahut të Lartësuar. Andaj, s’lejohet ngrënia e atij mishi dhe, para kësaj, është më primare që mos të lejohet madhërimi i atyre njerëzve në atë mënyrë. Sepse vetëm Allahu i Lartësuar madhërohet përmes derdhjes së gjakut, meqë Ai është i Vetmi, i Cili e meriton adhurimin dhe madhërimin përmes këtyre gjërave dhe është Ai që i bëri gjakrat të lëvizin nëpër venat e krijesave.
Gjendja e tretë: që gjatë therjes të përmendet emri i dikujt tjetër pos Allahut dhe përmes saj të kihet për qëllim dikush tjetër pos Tij. Marrim shembull: njeriu thotë: ‘Me emrin e Mesihut (Isait), pastaj e lëviz dorën (e ther kafshën) dhe me këtë ka për qëllim afrimin tek Mesihu (alejhis-selam). Kjo lloj therjeje ka mbledhur në vete shirkun në kërkim të ndihmës dhe shirkun në adhurim. Ngjashëm me këtë janë edhe ata të cilët therin në emër të El Bedeuijjit apo në emër të Husejnit (radijAllahu anhu) apo në emër të zonjës Zejnebe apo në emër të Ajderusit apo në emër të Mirgijanit apo në emër të kujtdo qoftë tjetër, të cilëve njerëzit ua kushtojnë adhurimin.
Kështu, ata therin duke përmendur emrin e tyre dhe kanë për qëllim ato krijesa. Gjithashtu, gjatë therjes e bëjnë nijet që përmes derdhjes së gjakut të afrohen tek ato krijesa.
Kjo vepër ështëshirk nga dy aspekte:
a. Nga aspekti i kërkimit të ndihmës.
b. Nga aspekti i adhurimit, madhërimit dhe derdhjes së gjakut për dikë tjetër në vend të Allahut të Lartësuar.
Gjendja e katërt: që njeriu të ther jo në emër të Allahut, mirëpo këtë e bënë për hir të Tij. Kjo rrallëherë gjendet, mirëpo ka mundësi të ndodh. Siç bëjnë ata të cilët therin për hir të atyre që i madhërojnë si: El Bedeuijji apo Ajderusi apo shejh AbdulKadiri apo të tjerë. Kështu, përmes asaj therjeje ata kanë për qëllim afrimin tek Allahu i Madhëruar. Në realitet, kjo vepër e tyre kthehet tek shirku në kërkim të ndihmës dhe në adhurim.
Hoxha i Islamit, ibën Tejmijjeh (Allahu e mëshiroftë), duke folur rreth këtyre meseleve, tha: “Është e ditur se shirku në adhurim është më i madh sesa kërkimi i ndihmës nga dikush tjetër veç Allahut”.
Pra, të gjitha këto nivele (tri të fundit) janë shirk ndaj Allahut të Lartësuar. Ndërsa, për formën e përmendur brenda gjendjes së dytë, që njeriu të ther për sulltanin e të ngjashëm me të, disa nga dijetarët nuk u shprehën se është shirk, por thanë: ndalohet. Kjo për shkak se, njeriu mund të mos ketë për qëllim ta madhëroj atë për të cilin ka therur, ashtu siç e madhëron Allahun e Lartësuar.
Qëllimi është se, të synosh dikë tjetër në vend të Allahut përmes therjes është shirk në adhurim, ndërsa përmendja e emrit të dikujt tjetër pos Allahut gjatë therjes së kafshës është shirk në kërkimin e ndihmës. Për këtë arsye, Allahu i Lartësuar thotë: “Mos hani asnjë mish që nuk është therur me emrin e Allahut, sepse kjo është gjynah! Në të vërtetë, djajtë i nxisin miqtë e vet që t’ju kundërshtojnë ju. E nëse ju u bindeni atyre, me siguri që edhe ju do të jeni idhujtarë.” (El En’am: 121). D.m.th. nëse ju u bindeni atyre në shirk edhe ju jeni idhujtarë, ashtu siç janë ata.
Kam dëshirë që këtu të tërheq vëmendjen për një mesele të rëndësishme. Ajo është se, të folurit rreth teuhidit, duke e pohuar dhe argumentuar për të, si dhe duke e qartësuar mënyrën e argumentimit, janë prej çështjeve të holla (delikate). Andaj, të folurit rreth tyre kërkon përpikëri (saktësi/precizitet) nga ai që flet dhe gjithashtu nga ai që dëgjon. E them këtë, sepse ka njerëz që disa shprehje i shohin si problematike. Kjo problematikë sillet rreth faktit që ata nuk kishin përpikëri rreth gjërave që thuhen dhe nuk i shkruan ashtu siç duhet. Pra, ata ose e hoqën ndonjë kusht ose ndonjë fjalë, ose e morën kuptimin në të cilin aludon fjala dhe për të u shprehën me mënyrën e tyre. Dhe kjo s’është një gjë e mirë. Për këtë shkak, ai i cili mëson rreth kësaj shkence (teuhidit), duhet të jetë preciz në atë që e dëgjon, sepse çdo mesele i ka normat dhe kufizimet (kushtet) e veta. Dhe se, gjithashtu, të folurit rreth disa meseleve nganjëherë është në mënyrë të
përgjithshme dhe kështu, nxënësi e dëgjon njërën nga gjendjet e meselesë, ndërkohë që ajo (meseleja) kërkon shtjellim, mirëpo të folurit rreth saj ishte në mënyrë të përgjithshme. Është e ditur se, të folurit në mënyrë të përgjithshme aty ku kërkohet një gjë e tillë, ndryshon nga të folurit e shtjelluar aty ku kërkohet një gjë e tillë.
Imami, Muhamed bin AbdulUehhabi (Allahu e mëshiroftë) tha: Dhe fjala e Allahut të Lartësuar: “Thuaj: “Në të vërtetë, namazi im, kurbani im, jeta ime dhe vdekja ime, i përkasin vetëm Allahut, Zotit të botëve. Ai nuk ka asnjë ortak.” (El En’am: 162-163). Ky varg aludon në atë se, adhurimi përmes kryerjes së namazit dhe therjes i përkasin vetëm Allahut të Lartësuar.
Fjala e Tij: “Në të vërtetë” jep kuptimin e përforcimit dhe ky përforcim ka ardhur në fjali kallëzuesore. Për këtë shkak, argumentimi me këtë varg për teuhid bëhet nga aspekti se, ai iu drejtohet atyre që mohojnë se namazi dhe therja janë vetëm për Allahu dhe se vetëm Ai i meriton ato. Këta janë idhujtarët. Pra, vargu aludon në teuhid dhe në atë se therja patjetër duhet të jetë për Allahun e Lartësuar dhe se therja për dikë tjetër pos Tij e kundërshton atë që Zoti e meriton.
Kurbani i përmendur në fjalën e Tij: “Thuaj: “Në të vërtetë, namazi im, kurbani im…” është therja, d.m.th. afrimi tek Allahu përmes derdhjes së gjakut. Afrimi tek Allahu i Lartësuar përmes derdhjes së gjakut është një adhurim madhështor. Kjo, sepse therja e kafshëve që kanë pozitë të lartë në shpirtrat e pronarëve të tyre, si: devetë, lopët, delet e dhitë, për t’u afruar tek Allahu i Lartësuar, pastaj shpërndarja e mishit të tyre si lëmoshë, është një adhurim madhështor. Pra, në të ka derdhje të gjakut për hir të Allahut, lidhje pas shpërblimit të mirë të Tij, mendim të mirë për Të, çlirim nga lakmia dhe shpresë në atë që është tek Ai. Të gjitha këto përmes therjes së një kafshe të çmuar tek pronarët e saj. Për këtë shkak, therja është adhurim prej adhurimeve madhështore, të cilat i do Allahu.
Ky varg aludon në atë se, therja dhe namazi janë adhurime, sepse Allahu bëri që therja të jetë për Të. Dhe Allahut të Lartësuar, prej veprave të robërve të Tij, i përkasin adhurimet. Andaj, fjala e Tij: “kurbani im” aludon se, therja është adhurim prej adhurimeve dhe se vetëm Allahu e meriton atë.
Shkronja “l” në fjalën e Tij: lil-lahi (për Allahun) jep kuptimin e meritës (denjësisë). Në gjuhën arabe, shkronja “l” jep kuptime të shumta dhe përdoret në raste të ndryshme. Ajo vjen për të treguar posedim (pronësi), siç përmendet në Kuran: “Sa i përket anijes, ajo ishte pronë e disa të varfërve…” (El Kehf: 7) (fekânet ”li“ mesâkîne). D.m.th. ata e posedonin atë. Gjithashtu, vjen për të treguar veçim me diçka dhe në këtë rast ka kuptim të ngjashëm me posedimin. Po ashtu, vjen për të treguar meritë (denjësi), siç është në kaptinën El Fatihah: “El hamdu lil-lahi…” (Çdo lavdërim i përket Allahut…). D.m.th. Allahu i meriton të gjitha llojet e lavdërimit. Ngjashëm me këtë është edhe shkronja “l” në vargun: “…jeta ime dhe vdekja ime, i përkasin vetëm Allahut…” (lil-lahi). D.m.th. vetëm Allahu i posedon ato.
Edhe pse shkronja “l” në vargun: “…jeta ime dhe vdekja ime, i përkasin vetëm Allahut…” është një, nëse e kthejmë atë tek namazi dhe therja, ajo jep kuptim tjetër nga ai nëse e kthejmë tek jeta dhe vdekja. Allahu i Lartësuar në këtë varg, që është prej vargjeve të fundit të kaptinës El En’am thotë: “Thuaj: “Në të vërtetë, namazi im, kurbani im, jeta ime dhe vdekja ime…”.
Jeta dhe vdekja këtu kanë kuptimin e dhënies së jetës dhe dhënien së vdekjes. Këto dyja janë në Dorën e Allahu dhe në posedimin e Tij. Pra, vetëm Ai është që i posedon ato, sepse jepja e jetës dhe vdekjes bëjnë pjesë në zotërimin e Tij ndaj krijesave. Andaj, ky varg, së bashku me këto katër fjalë që i përfshin, aludon në teuhidul-ilahijjeh (njësimin e adhurimit ndaj Allahut) dhe në teuhidurr-rrububijjeh (njësimin e zotërimit të Allahut). Pra, pjesa e vargut: “Thuaj: “Në të vërtetë, namazi im, kurbani im…” aludon në teuhidul-ibadeh (njësimin e adhurimit), ndërsa pjesa tjetër e tij: “…jeta ime dhe vdekja ime…” aludon në teuhidurr-rrububijjeh (njësimin e zotërimit të Allahut). Nëse shkronjën “l” në fjalën e Allahut “lil-lahi” (për Allahun) e kthen tek dy të parat: namazi dhe therja, ajo jep kuptimin e meritës (denjësisë). E, në qoftë se e kthen tek dy të fundit (jeta dhe vdekja), ajo jep kuptimin e posedimit. Për këtë arsye, dijetarët e tefsirit gjatë shpjegimit të vargut thanë: “Thuaj: “Në të vërtetë, namazi im, kurbani im” janë për Allahun, meqë Ai i meriton, dhe: “jeta ime dhe vdekja ime” i përkasin Allahut, meqë janë në posedimin, drejtimin dhe rregullimin e Tij të gjërave.
Në fjalën e Allahut: “…i përkasin vetëm Allahut, Zotit të botëve. Ai nuk ka asnjë ortak” ka mënyrë të tretë të argumentimit për teuhid, duke qenë se Allahu tha: “Ai nuk ka asnjë ortak” d.m.th. në gjërat që u përmendën. Pra, Ai s’ka ortak në namaz dhe në therje, andaj ato nuk duhet t’i kushtohen askujt krahas Tij. Gjithashtu, Ai s’ka ortak në posedimin e Tij të jetës dhe vdekjes, përkundrazi Allahu është i veçuar me të gjitha llojet e madhështisë dhe përsosmërisë. Ai është i vetmi që e meriton adhurimin dhe është poseduesi i mbretërisë më të madhe.
Autori tha: Dhe thotë i Lartësuari: “Andaj, falu (vetëm) për Zotin tënd dhe (vetëm për Të) ther kurban!” (El Keuther: 2). Pra, Allahu urdhëroi me namaz dhe me therje dhe kur Ai urdhëron ndonjë gjë, ajo hyn brenda kufijve të adhurimit, sepse adhurimi është emër që përmbledh çdo gjë që e do Allahu dhe është i kënaqur me të prej fjalëve dhe veprave, qofshin ato të dukshme apo të brendshme (fshehta). Andaj, urdhri i Allahut të Madhëruar me namaz dhe me therje është dëshmi se ato janë të dashura dhe të kënaqshme për Të. Atëherë, namazi dhe therja janë adhurime ndaj Allahut të Lartësuar.
Gjithashtu edhe sipas përkufizimit tjetër të adhurimit se, ai është çdo gjë me të cilën robi i afrohet Allahut, duke e zbatuar përmes saj urdhrin dhe ndalesën, therja është adhurim, sepse ajo (therja) bëhet për t’u afruar tek Allahu, përmes zbatimit të urdhrit të ardhur për të.
Allahu i patëmeta tha: “Me të vërtetë që Ne ta kemi dhënë ty (o Muhamed) el Keutherin” (El
Keuther: 1). El Keuther do të thotë shumë të mira dhe prej tyre është lumi në Xhenet (që do t’i dhurohet Profetit). Shkronja “f” në vargun: “Andaj, falu (vetëm) për Zotin tënd dhe (vetëm për Të) ther kurban!” (fesal-li lirabbike uenhar-El Keuther:2) është shkakore. Kuptimi: për shkak të kësaj, falënderoje Allahun përmes njësimi të Tij, duke u falur vetëm për Zotin tënd, që të ka dhënë shumë të mira dhe afrohu tek Ai nëpërmjet therjes së kurbaneve (vetëm) për Të, sepse të mirat që të kanë ardhur ty (o Muhamed) janë vetëm prej Tij.
Përmbledhtas: mënyra e argumentimit nga vargu për temën: therja është adhurim dhe Allahu i Lartësuar ka thënë: “Andaj, falu (vetëm) për Zotin tënd dhe ther kurban!” d.m.th. ther kurban për Zotin tënd. Kështu, therja për dikë tjetër pos Allahut, del nga urdhri i Tij, andaj kushdo që ther për dikë tjetër pos Allahut, ai e ka adhuruar atë.
Autori – Allahu e mëshiroftë – tha: Transmetohet nga Aliu radijAll-llahu anhu të ketë thënë: “I Dërguari i Allahut (sal-lAllahu alejhi ue sel-lem) më tha katër fjalë: “Allahu e ka mallkuar atë që ther për dikë tjetër veç Tij. Allahu e ka mallkuar atë që i mallkon prindërit e tij. Allahu e ka mallkuar atë që e strehon (ndihmon) keqbërësin . Allahu e ka mallkuar atë që i ndryshon shenjat e tokës.” Përcjellë nga Muslimi.
Pjesa dëshmuese nga ky hadith është fjala e tij: “Allahu e ka mallkuar atë që ther për dikë tjetër veç Tij”. Ky është kërcënim që aludon se ai i cili ther për dikë tjetër pos Allahut është i mallkuar. Mallkimi është përzënia dhe largimi nga mëshira e Allahut të Lartësuar. E, pasi që Allahu është Ai, i Cili ka mallkuar, atëherë Ai e ka përzënë dhe larguar këtë të mallkuar nga mëshira e veçantë e Tij. Ndërsa, mëshira e përgjithshme e Tij e përfshinë myslimanin dhe jobesimtarin, si dhe të gjitha llojet e krijesave.
E nëse fjala e tij: “Allahu e ka mallkuar atë që ther për dikë tjetër veç Tij” është lutje me mallkim kundër tij, atëherë sikur Profeti (alejhis-salatu ues-selam) e tha këtë fjalë duke u lutur me mallkim, që është përzënia dhe largimi nga mëshira e Allahut, kundër atij, të cilit ther për dikë tjetër në vend të Tij. Kjo aludon se therja për dikë tjetër në vend të Allahut është prej mëkateve të mëdha. Është e ditur se bashkimi i ndonjë mëkati prej mëkateve me mallkim, aludon se ai është prej mëkateve të mëdha. Kjo duket qartë nga aspekti se, therja për dikë tjetër në vend të Allahut është shirk ndaj Tij dhe vepruesi i saj e meriton mallkimin, përzënien dhe largimin nga mëshira e Allahut të Madhërishëm.
Kuptimi i: “Allahu e ka mallkuar atë që ther për dikë tjetër veç Tij” është se, kush e bën një gjë të tillë për hir të dikujt tjetër pos Allahut, duke synuar afrimin tek ai dhe madhërimin e tij, atëherë ai është meritor për mallkimin e Allahut. Dhe kjo është lidhshmëria midis këtij hadithi dhe temës: “lidhur me argumentet të cilat e kërcënojnë atë që ther për dikë tjetër pos Allahut dhe njëkohësisht tregojnë se një gjë e tillë është shirk ndaj Tij” dhe se vepruesi i saj është i
mallkuar.
Vijmë tek hadithi tjetër dhe mënyra e aludimit të tij: afrimi tek idhulli përmes therjes ishte shkak për hyrjen e njeriut në zjarr. Kjo është kështu, meqë kuptimi i dukshëm i hadithit tregon se ai njeri ishte mysliman dhe se ai hyri në zjarr për shkak të veprës që e bëri. Kjo tregon se therja për dikë tjetër pos Allahut është shirk i madh, sepse ajo çfarë dukshëm kuptohet nga fjala e Profetit (sal-lAllahu alejhi ue sel-lem): “ai hyri në zjarr” është se, ai ia bëri obligim vetes hyrjen në zjarr së bashku me ata që do të jenë përjetësisht në të.
Gjithashtu, në të (hadith) ka një mënyrë tjetër të aludimit: nëse flijimi i një gjëje të pavlerë si miza ishte shkak për hyrje në zjarr, atëherë hadithi aludon se, kush flijon diçka që është më e madhe, më e shtrenjtë dhe me dobi më të shumtë tek pronarët e saj, ajo është shkak më i madh për të hyrë në zjarr.
Fjala e tyre: “Flijo diçka” do të thotë: “ther për t’u afruar (tek idhulli). Vërejmë se në hadith s’ka diçka që aludon se ata e detyruan me forcë atë për të vepruar asisoj, sepse Profeti (sallAllahu alejhi ue sel-lem) tha: “Dy njerëz i shpiu rruga tek një popull. Ata kishin një idhull dhe nuk lejonin që të kalohej pranë tij (idhullit), pa flijuar diçka për të”. Andaj, ajo çfarë dukshëm kuptohet nga fjala e tij: “… nuk lejonin që të kalohej pranë tij (idhullit)” është se ata nuk e lejonin askënd të kalonte pranë tij nga ajo rrugë, derisa të flijonte diçka për të. Dhe ky s’është detyrim me forcë, sepse ai kishte mundësi të thoshte: ‘Do të kthehem nga kam ardhur’ dhe mos të kalonte pranë atij vendi, e kështu të shpëtonte nga dëmi i tyre. Pra, kjo aludon se ata nuk e detyruan të vepronte, andaj kjo nuk hyn në fjalën e Allahut: “…përveç atij që është i detyruar me forcë, ndërkohë që zemra e tij është plot besim, mirëpo ata që ia hapin zemrën mosbesimit…” (En-Nahl:106), sepse në hadith, siç duket qartë, s’ka diçka që aludon për detyrim me forcë, por ai (sal-lAllahu alejhi ue sel-lem) tha: “Dy njerëz i shpiu rruga tek një popull. Ata kishin një idhull dhe nuk lejonin që të kalohej pranë tij (idhullit), pa flijuar diçka për të”. Atëherë, në çfarë forme ata nuk lejonin të kalohej pranë idhullit: a është se ata nuk lejonin të kalohej pranë tij derisa njeriu të flijonte apo të vritej, apo nuk lejonin të kalohej pranë tij derisa të flijonte apo të kthehej? Nga vrasja e njërit prej dy burrave, dijetarët arritën në përfundim se, ata nuk lejonin të kalohej pranë tij derisa njeriu të flijonte apo të vritej dhe (thanë) se kjo kuptohet nga konteksti i hadithit. Kështu, në këtë kishte një lloj detyrimi me forcë. Për këtë arsye, ata e panë si problematik faktin që ky hadith aludon se kush bën një vepër të tillë, edhe pse është i detyruar, do të hyn në zjarr.
Përgjigjja ndaj këtij problemi është se, ky hadith, sipas mendimit të lartcekur dhe asaj që përmban prej mosarsyetimit të atij që detyrohet me forcë edhe nëse vritet, ishte në fenë e popujve para nesh. Ndërsa, heqja e detyrimit apo lejimi që të thuhet fjala e mosbesimit apo të veprohet vepra e kufrit, ndërkohë që zemra është e qetë me besim, është e veçantë për këtë ummet. Kështu u përgjigjen disa nga dijetarët.
Ndërsa mendimi i parë, i përmendur më herët, është se, konteksti i hadithit nuk specifikon se ata e kërcënuan atë me vrasje. Pra, sipas këtij mendimi hadithi është i papërcaktuar, andaj si ka mundësi që përmes tij të argumentohet për diçka që s’është specifikuar në të.
Në fjalën e tij: “Ata ia prenë kokën” s’ka kurrfarë paqartësie dhe ajo nuk e kundërshton atë që e thamë më parë, sepse ka gjasa ta kenë vrarë atë që nuk flijoi asgjë, për shkak se ai me fjalën e tij: ‘Unë nuk flijoj asgjë për askënd tjetër në vend të Allahut të Madhërishëm” e poshtëroi idhullin e tyre. Për këtë shkak, disa dijetarë këtë hadith e panë si të paqartë, siç u përmend.
Mirëpo, hadithi nuk është i paqartë, lavdi Allahut, sepse ajo që përmendet në të, ose interpretohet si diçka që ekzistonte në fenë e popujve para nesh, kështu që, përmendja e detyrimit s’ka ndonjë lidhje. Ose interpretohet duke thënë se ata nuk e detyruan me forcë të flijonte në momentin kur deshi të kalonte pranë idhullit, por e vranë për shkak të fjalës së tij: ‘Unë nuk flijoj asgjë për askënd tjetër në vend të Allahut të Madhërishëm”.
Përmbledhtas: Kjo temë, që është: “lidhur me argumentet të cilat e kërcënojnë atë që ther për dikë tjetër pos Allahut…” aludon qartë në atë se, afrimi tek dikush tjetër pos Allahut nëpërmjet therjes është shirk ndaj Tij në adhurim. Andaj, kush ther për dikë tjetër në vend të Allahut, duke synuar afrimin tek ai dhe duke e madhëruar atë, atëherë ai është mushrik (idhujtar) me shirk të madh, (shirk ky) që e nxjerr njeriun nga feja.
Përktheu: Petrit Perçuku
